"Ο ζητιάνος", Ανδρέας Καρκαβίτσας

Το 1897 ο Αντρέας Καρκαβίτσας (1865-1922) έγραψε την νουβέλα ‘Ο ζητιάνος’ στην οποία αξιοποίησε τις γνώσεις που αποκόμισε για την Ελληνική ύπαιθρο κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Αυτό που δεν γνώριζα, και ίσως να μην το γνωρίζει πολύς κόσμος είναι πως η εν λόγω νουβέλα είναι γραμμένη εξολοκλήρου στην δημοτική γλώσσα και μάλιστα σε διάλεκτο πάρα πολύ κοντά (99% ίδια) με αυτήν που μιλάμε σήμερα. Αυτό απογειώνει το βιβλίο, καθώς η καθαρεύουσα ακόμη και αν δεχτούμε ότι δεν έχει περιορισμούς στην έκφραση (προσωπικά πιστεύω ότι έχει) σίγουρα περιορίζει τον σύγχρονο αναγνώστη σε ότι αφορά όχι τόσο το νόημα αλλά το ύφος που κάθε φορά θέλει να μας μεταδώσει ο συγγραφέας.

Όπως κάθε κλασικό έργο διαβάζεται σε τρία επίπεδα. 

1. Μιας ιστορίας, με την οποία περνάει κανείς ευχαρίστα κάποιες ώρες. 
Την εποχή που η Ελλάδα προσπαθεί να απελευθερωθεί και ουσιαστικά από τον Τούρκικο ζυγό, σε ένα τυπικό χωρίο του Θεσσαλικού κάμπου καταφθάνει ένας επαγγελματίας ζητιάνος, γέννημα – θρέμμα ενός άλλου χωριού, φυτώριου ζητιάνων. Η άσχημη υποδοχή από τον τελώνοφύλακα θα συνδυαστεί με τον ούτως ή άλλως κακό ψυχισμό του και θα αποφασίσει να οδηγήσει το χωριό στην καταστροφή αφού πρώτα εκμεταλλευτεί τους ανυποψίαστους χωρικούς.

2. Τα ιστορικά στοιχεία.
Μέσα από τον ζητιάνο παίρνουμε πολλά στοιχεία για την κατάσταση της Ελληνικής υπαίθρου, της νοοτροπίας των κατοίκων, τις προκαταλήψεις, τις δεισιδαιμονίες και όλων όσων για δεκαετίες ταλαιπώρησαν τον Ελληνικό λαό και αποτέλεσαν για αυτόν τροχοπέδη στην εξέλιξη και ανάπτυξη του.

3. Τα βαθύτερα νοήματα.
Μπορεί ο άνθρωπος να βρει το νόημα της ύπαρξης; Και ποιο είναι αυτό; Και αν μπορεί θέλει;

Η γραφή του Καρκαβίτσα έχει όλα αυτά που έχουν οι κλασσικοί συγγραφείς και πάντα προσπαθούν να μιμηθούν οι νέοι. Κινείται με απόλυτη ισορροπία ανάμεσα στις αναλυτικές περιγραφές και την εξέλιξη της πλοκής. Δεν κουράζει και σε όλο το βιβλίο δεν υπάρχει, όχι ένα σημείο, αλλά ούτε μία πρόταση που το έργο να κάνει κοιλιά.

Όταν καμιά φορά οι αναγνωστικές μας επιλογές βρίσκονται σε σύγχυση, ένα κλασικό έργο είναι η λύση. Για αυτό άλλωστε λέγεται και κλασικό.