"Διηγήματα και μικρά πεζά'', Φραντς Κάφκα

Το βιβλίο «Διηγήματα και μικρά πεζά», είναι ένα  από τα λιγότερο γνωστά βιβλία του Φραντς Κάφκα, το οποίο αποτελείται από διηγήματα έκτασης από μία παράγραφο  έως λίγες σελίδες και συμπεριλαμβάνει και το αρκετά μεγαλύτερο «Κτίσμα» το οποίο έχει κυκλοφορήσει και μόνο του ως ανεξάρτητη έκδοση.

Έμαθα για το συγκεκριμένο βιβλίο όταν διάβασα μια συνέντευξη του Γερμανού συγγραφέα  Michael Augustin, στην οποία κατέτασσε το συγκεκριμένο βιβλίο μέσα σε αυτά που θα κρατούσε αν έπρεπε να μείνει σε ένα ερημονήσι, σε αυτά που τα διάβασε πάνω από μια φορά συστηματικά, αλλά και ως το βιβλίο που θα ήθελε να έχει γράψει ο ίδιος. 

Η μετάφραση στα Ελληνικά από την  Αλεξάνδρα Ρασιδάκη για τις εκδόσεις «Ροές» έχει γίνει από το Γερμανικό πρωτότυπο το οποίο αναπαράγει την κριτική έκδοση δηλαδή έκδοση η οποία είναι απαλλαγμένη από τις μετέπειτα προσθήκες του Μαξ Μπροντ. Η συλλογή των διηγημάτων στο πρωτότυπο έγινε από τον Roger Hermes το 1988. Ειδικά για το κτίσμα χρησιμοποιείται η μετάφραση των εκδόσεων « Άγρα» η οποία προϋπήρχε αλλά έχουν γίνει σχετικές τροποποιήσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο. Η έκδοση είναι πολύ προσεγμένη και εκτός από τα διηγήματα περιλαμβάνει έναν κατατοπιστικό πρόλογο του μεταφραστή, αναλυτική παρουσίαση του πότε και αν δημοσιεύτηκε το κάθε διήγημα και σε τι μορφή βρέθηκε, αν είχε τίτλο κ.λπ. καθώς και ένα χρονολόγιο της ζωής του συγγραφέα. Η ποικιλία των διηγημάτων κάνει το βιβλίο αρκετά ξεκούραστο στην ανάγνωση με αποτέλεσμα να αποτελεί μια εξαιρετική εισαγωγή στο έργο του Κάφκα. Πρόκειται για  ένα έργο με το οποίο μπορεί κανείς να ξεκινήσει την ανάγνωση του Κάφκα πριν μπει σε έργα όπως η «Μεταμόρφωση» ή η «Δίκη». Αυτό γιατί θα καταλάβει κανείς γρήγορα αν του αρέσει το ύφος του συγγραφέα, αλλά δεν θα κουραστεί αφού οι υποθέσεις σε κάθε διήγημα εναλλάσσονται και έτσι μειώνεται η στατικότητα που χαρακτηρίζει τον Τσέχο συγγραφέα.

Παρόλο που πολλά από τα διηγήματα είναι ημιτελή ενώ κάποια αποτελούν σκόρπιες σκέψεις (υπάρχουν όμως και πολλά ολοκληρωμένα) η βασική συγγραφική ταυτότητα του Κάφκα δεν αλλοιώνεται. Συναντάμε συνεχώς το άγχος της αδυναμίας ελέγχου των καταστάσεων, την γραφειοκρατική αντίληψη σε όλα τα επίπεδα, ανθρώπους που δεν μπορούν να ελέγξουν τα πολύπλοκα γρανάζια απρόσωπων μηχανισμών,  φόβο για το άγνωστο και πλήρη παράδοση σε αρνητικά συναισθήματα που κανείς δεν  γνωρίζει από πού προέρχονται και πως μπορούν να ελεγχθούν. Σε ότι αφορά  ποια διηγήματα είναι ολοκληρωμένα και ποια όχι, εκτός από όσα είναι απόλυτα ξεκάθαρο, στα περισσότερα δεν είναι σαφές, καθώς η αίσθηση του μισού και του ανολοκλήρωτου είναι ούτως η άλλως μέρος του τρόπου που γράφει και αναπτύσσει την θεματολογία του ο Κάφκα.

 

«Το κτίσμα»

Το τελευταίο και μεγαλύτερο διήγημα της συλλογής (70 από τις 252 σελίδες) έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Γράφτηκε λίγο πριν ο Κάφκα μπει στο σανατόριο, ένα χρόνο πριν πεθάνει σύμφωνα με τις μαρτυρίες της τότε συντρόφου του Ντόρα Ντίαμαντ. Πρόκειται για ένα κλασικό Καφκικό διήγημα, στατικό σε ότι αφορά τον χωροχρόνο και ξεκάθαρα ημιτελές. Με αφήγηση σε  πρώτο πρόσωπο μας μας παρουσιάζεται με κάθε λεπτομέρεια, η διαμόρφωση ενός κτίσματος και η ζωή μέσα σε αυτό. Αποτυπώνονται με παραστατικότητα  οι λόγοι που οδήγησαν τον ιδιοκτήτη στην καταρχήν οικοδόμηση του, ενώ παρατίθεται και ισχυρή επιχειρηματολογία για την περαιτέρω διαμόρφωση του και τους λόγους που αυτή εξυπηρετεί.

Ο Κάφκα κάνει ένα εξαιρετικό παιχνίδι μυαλού και κινείται αριστοτεχνικά μέσα στο νου μας, όπως μέσα στο κτίσμα του. 

Πρόκειται για ένα  βιβλίο το οποίο διαβάζεται εύκολα παραπάνω από μία φορά αρκεί να υπάρχει η στοιχειώδης αγάπη για τον Τσέχο συγγραφέα και το έργο του.