"Το ημερολόγιο ενός τρελού", Νικολάι Γκόγκολ

Ίσως ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του Ρώσου συγγραφέα, « Το ημερολόγιο ενός τρελού» είναι  ένα σύντομο πολύ μικρό διήγημα 50 σελίδων που όμως κατάφερε να αποτελέσει σταθμό στο έργο του Γκόγκολ και κατά την άποψη μου να σηματοδοτήσει (πιθανόν μαζί με κάποια έργα του Πόε) τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστούν οι μετέπειτα λογοτεχνικές γενιές συγγραφέων τους εσωτερικούς μονολόγους των ψυχικά διαταραγμένων ανθρώπων. 

Το μυαλό ενός διαταραγμένου ψυχικά ανθρώπου προκαλεί πλέον το ενδιαφέρον εκατοντάδων συγγραφέων ανά τον κόσμο ενώ υπάρχουν πολλά βιβλία τα οποία έχουν στηρίξει τον κορμό της υπόθεσης τους σε αυτό. Το να καταφέρει όμως ένας συγγραφέας να σε βάλει μέσα στο μυαλό ενός τρελού χωρίς να σε κουράσει είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα ειδικά όταν το κάνει μέσα σε πενήντα σελίδες. Δεν είναι λίγες οι φορές που βιβλία που έχουν ασχοληθεί με αυτό το θέμα εκτός από κουραστικά στο τέλος κατάντησαν και γραφικά. Αυτό συμβαίνει γιατί το ότι είναι κάποιος τρελός δεν σημαίνει ότι  θα λέει ή θα κάνει όλη την ώρα οτιδήποτε του έρθει, υπάρχει και στον δικό του νου μια συνοχή απλά πολύ διαφορετική από των υπολοίπων.

Ο Γκόγκολ θα κατορθώσει να τηρήσει αυτή την ισορροπία και να μας βάλει με αποστασιοποίηση μέσα στο μυαλό του Αυξέντιου Ιβάνοβιτς  Ποπρίσσιν  ο οποίος είναι ένας δημόσιος υπάλληλος μέσα σε μία πληκτική και βαρετή Πετρούπολη. Με την μορφή ημερολογίου θα μας αποκαλύψει κάποιες σκέψεις του για τον προϊστάμενο του και την κόρη του με την οποία είναι ερωτευμένος αλλά και για τις δομές της τότε κοινωνίας. Ο Γκόγκολ παρόλο που από την αρχή (ακόμη και από τον τίτλο) μας ενημερώνει ότι πρόκειται για τρελό, εντούτοις θα παίξει αρκετές φορές με την σουρεαλιστική πραγματικότητα κάνοντας τα όρια μεταξύ λογικής και τρέλας δυσδιάκριτα.

Το βιβλίο έχει γνωρίσει και θεατρική επιτυχία αφού έχει διασκευαστεί πολλές φορές σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα  έχουν παιχτεί αρκετές παραστάσεις. Είχα την τύχη να δω την παράσταση που είχε σκηνοθετήσει ο Γιώργος Κιμούλης και πρωταγωνιστούσε ο Στάθης Ψάλτης. Επρόκειτο για συγκλονιστική παράσταση στην οποία απεδείχθη ότι το ταλέντο ενός ηθοποιού είναι άσχετο με τις επιλογές του. Το ίδιο καλός ήταν και ο Κώστας Καρράς του οποίου την ερμηνεία μπορείτε να απολαύσετε παρακάτω.

Το ημερολόγιο ενός τρελού, Μέρος 1

Το ημερολόγιο ενός τρελού, Μέρος 2

"Διηγήματα και μικρά πεζά'', Φραντς Κάφκα

Το βιβλίο «Διηγήματα και μικρά πεζά», είναι ένα  από τα λιγότερο γνωστά βιβλία του Φραντς Κάφκα, το οποίο αποτελείται από διηγήματα έκτασης από μία παράγραφο  έως λίγες σελίδες και συμπεριλαμβάνει και το αρκετά μεγαλύτερο «Κτίσμα» το οποίο έχει κυκλοφορήσει και μόνο του ως ανεξάρτητη έκδοση.

Έμαθα για το συγκεκριμένο βιβλίο όταν διάβασα μια συνέντευξη του Γερμανού συγγραφέα  Michael Augustin, στην οποία κατέτασσε το συγκεκριμένο βιβλίο μέσα σε αυτά που θα κρατούσε αν έπρεπε να μείνει σε ένα ερημονήσι, σε αυτά που τα διάβασε πάνω από μια φορά συστηματικά, αλλά και ως το βιβλίο που θα ήθελε να έχει γράψει ο ίδιος. 

Η μετάφραση στα Ελληνικά από την  Αλεξάνδρα Ρασιδάκη για τις εκδόσεις «Ροές» έχει γίνει από το Γερμανικό πρωτότυπο το οποίο αναπαράγει την κριτική έκδοση δηλαδή έκδοση η οποία είναι απαλλαγμένη από τις μετέπειτα προσθήκες του Μαξ Μπροντ. Η συλλογή των διηγημάτων στο πρωτότυπο έγινε από τον Roger Hermes το 1988. Ειδικά για το κτίσμα χρησιμοποιείται η μετάφραση των εκδόσεων « Άγρα» η οποία προϋπήρχε αλλά έχουν γίνει σχετικές τροποποιήσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο. Η έκδοση είναι πολύ προσεγμένη και εκτός από τα διηγήματα περιλαμβάνει έναν κατατοπιστικό πρόλογο του μεταφραστή, αναλυτική παρουσίαση του πότε και αν δημοσιεύτηκε το κάθε διήγημα και σε τι μορφή βρέθηκε, αν είχε τίτλο κ.λπ. καθώς και ένα χρονολόγιο της ζωής του συγγραφέα. Η ποικιλία των διηγημάτων κάνει το βιβλίο αρκετά ξεκούραστο στην ανάγνωση με αποτέλεσμα να αποτελεί μια εξαιρετική εισαγωγή στο έργο του Κάφκα. Πρόκειται για  ένα έργο με το οποίο μπορεί κανείς να ξεκινήσει την ανάγνωση του Κάφκα πριν μπει σε έργα όπως η «Μεταμόρφωση» ή η «Δίκη». Αυτό γιατί θα καταλάβει κανείς γρήγορα αν του αρέσει το ύφος του συγγραφέα, αλλά δεν θα κουραστεί αφού οι υποθέσεις σε κάθε διήγημα εναλλάσσονται και έτσι μειώνεται η στατικότητα που χαρακτηρίζει τον Τσέχο συγγραφέα.

Παρόλο που πολλά από τα διηγήματα είναι ημιτελή ενώ κάποια αποτελούν σκόρπιες σκέψεις (υπάρχουν όμως και πολλά ολοκληρωμένα) η βασική συγγραφική ταυτότητα του Κάφκα δεν αλλοιώνεται. Συναντάμε συνεχώς το άγχος της αδυναμίας ελέγχου των καταστάσεων, την γραφειοκρατική αντίληψη σε όλα τα επίπεδα, ανθρώπους που δεν μπορούν να ελέγξουν τα πολύπλοκα γρανάζια απρόσωπων μηχανισμών,  φόβο για το άγνωστο και πλήρη παράδοση σε αρνητικά συναισθήματα που κανείς δεν  γνωρίζει από πού προέρχονται και πως μπορούν να ελεγχθούν. Σε ότι αφορά  ποια διηγήματα είναι ολοκληρωμένα και ποια όχι, εκτός από όσα είναι απόλυτα ξεκάθαρο, στα περισσότερα δεν είναι σαφές, καθώς η αίσθηση του μισού και του ανολοκλήρωτου είναι ούτως η άλλως μέρος του τρόπου που γράφει και αναπτύσσει την θεματολογία του ο Κάφκα.

 

«Το κτίσμα»

Το τελευταίο και μεγαλύτερο διήγημα της συλλογής (70 από τις 252 σελίδες) έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Γράφτηκε λίγο πριν ο Κάφκα μπει στο σανατόριο, ένα χρόνο πριν πεθάνει σύμφωνα με τις μαρτυρίες της τότε συντρόφου του Ντόρα Ντίαμαντ. Πρόκειται για ένα κλασικό Καφκικό διήγημα, στατικό σε ότι αφορά τον χωροχρόνο και ξεκάθαρα ημιτελές. Με αφήγηση σε  πρώτο πρόσωπο μας μας παρουσιάζεται με κάθε λεπτομέρεια, η διαμόρφωση ενός κτίσματος και η ζωή μέσα σε αυτό. Αποτυπώνονται με παραστατικότητα  οι λόγοι που οδήγησαν τον ιδιοκτήτη στην καταρχήν οικοδόμηση του, ενώ παρατίθεται και ισχυρή επιχειρηματολογία για την περαιτέρω διαμόρφωση του και τους λόγους που αυτή εξυπηρετεί.

Ο Κάφκα κάνει ένα εξαιρετικό παιχνίδι μυαλού και κινείται αριστοτεχνικά μέσα στο νου μας, όπως μέσα στο κτίσμα του. 

Πρόκειται για ένα  βιβλίο το οποίο διαβάζεται εύκολα παραπάνω από μία φορά αρκεί να υπάρχει η στοιχειώδης αγάπη για τον Τσέχο συγγραφέα και το έργο του.

Irvine Welsh, ''Αν σου άρεσε το σχολείο θα λατρέψεις τη δουλειά''

Το βιβλίο στις 362 σελίδες του περιλαμβάνει τέσσερα διηγήματα και μία νουβέλα. Οι υποθέσεις της κάθε ιστορίας φαίνεται παρακάτω:

Κροταλίες (σελ 40)

Τρείς Αμερικανοί χάνονται στην έρημο και απάγονται από κάποιους Μεξικάνους οι οποίοι θα τους υποβάλλουν σε παράξενες δοκιμασίες.

Αν σου άρεσε το σχολείο θα λατρέψεις τη δουλειά (σελ 50)

Ένας μπάρμαν και ιδιοκτήτης ενός μπαρ προσπαθεί να ξεφύγει από δύο μαφιόζους ενώ παράλληλα πρέπει να προσέχει την μικρή του κόρη.

Τα Σ.Κ.Υ.ΛΙ.Α. του Λίνκολν Παρκ (σελ 40 )

Μια κυρία του καλού κόσμου θα συναντηθεί με έναν ανατολίτη μάγειρα στην προσπάθεια της να βρει το αγαπημένο της σκυλάκι που χάθηκε.

Μις Αριζόνα (σελ 41 )

Ένας Αμερικανός συγγραφέας γράφει την βιογραφία ενός σκηνοθέτη μέσα από συνεντεύξεις με την παράξενη γυναίκα του αποθανόντος.

Το Βασίλειο του Φάιφ (σελ 162 )

Αυτή η ιστορία που καταλαμβάνει το μισό περίπου βιβλίο (στην ουσία πρόκειται για νουβέλα) κατά την γνώμη μου είναι η καλύτερη. Ένας πρωταθλητής επιτραπέζιου ποδοσφαίρου (Subbuteo) προσπαθεί να οργανώσει την ζωή του, κυρίως την ερωτική, με  την αγαπημένη του αμαζόνα.

Ο Ίρβιν Γουέλς έχει χαρακτηριστεί ως ο άνθρωπος που ανάγκασε τους περιθωριακούς να διαβάσουν αλλά και ως ο άνθρωπος που εκπροσώπησε τους ανθρώπους αυτούς στα βιβλία. Στη συλλογή αυτή δείχνει  ότι κατέχει πολύ καλά και την φόρμα του διηγήματος

Η γραφή του Γουέλς, ποτέ δεν είναι ενιαία. Ανάλογα τι γράφει αλλάζει. Αλλάζει ακόμη και μέσα στο ίδιο βιβλίο μέσα στο ίδιο διήγημα. Κρατάει όμως πάντα την αμεσότητα, γράφοντας απλά και ταυτόχρονα με ουσία και περιγραφικότητα όση ακριβώς χρειάζεται.  Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι υποθέσεις του δεν είναι απλές, είναι περίεργες και καταφέρνει να κάνει τον αναγνώστη να μην μπερδεύεται.

Στα διηγήματα αυτά κυριαρχεί το χιούμορ, μαύρο κάποιες φορές και  ο σουρεαλισμός σε μεγάλη δόση. Οι ήρωες είναι παράξενοι, εκκεντρικοί ζουν στα όρια του νόμου, πολλές φορές ξεπερνώντας τον όπως και πολύ συχνά τα όρια της ηθικής. Το παράξενο είναι ότι ενώ οι ήρωες δεν είναι καθημερινοί άνθρωποι, εντούτοις μας πείθουν ότι υπάρχουν και ότι αυτά που τους συμβαίνουν θα μπορούσαν να συμβούν στον καθέναν. Εκεί βρίσκεται και η μεγάλη μαεστρία του Γουέλς. Εκτός από το ότι καταφέρνει να μας πείσει ότι τα πρόσωπα και τα γεγονότα που περιγράφει είναι υπαρκτά, φαίνεται πως έχει καλή γνώση του κόσμου που παρουσιάζει και μάλλον εκεί οφείλεται το πώς καταφέρνει τελικά να μας πείσει με την εξαιρετική, λιτή αλλά και μεστή γραφή του. Λογικό αφού τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε σε κακόφημη εργατική συνοικία του Εδιμβούργου όπου η παρανομία και τα ναρκωτικά πρωτοστατούσαν. Μάλιστα είχε και ο ίδιος κάποια μικρά μπλεξίματα από τα οποία όμως ξέφυγε γρήγορα.

Όλος αυτός ο κόσμος των ναρκωτικών, του αλκοόλ, του σεξ, της ανεργίας, του ποδοσφαίρου, της βίας και της διαστροφής παρουσιάζεται ούτε κατακρινόμενος ούτε εγκωμιασμένος. Όπως απλά υπάρχει έτσι φυσικά παρουσιάζεται μπροστά μας.

Παρόλο που το συγκεκριμένο βιβλίο δεν θεωρήθηκε αντάξιo του Τrainspotting, το οποίο γνώρισε τεράστια επιτυχία, εντούτοις μπορεί να αποτελέσει μια καλή εισαγωγή στην ‘cult’ λογοτεχνία.

"Η μεταμόρφωση", Φραντς Κάφκα (Franz Kafka)

Η μεταμόρφωση είναι ένα από τα λίγα 100% ολοκληρωμένα έργα του Κάφκα και κυκλοφόρησε όταν ήταν εν ζωή. Αν και αρχικά εκδόθηκε ως αυτόνομο διήγημα, επανεκδόθηκε με την επιθυμία του ίδιου του Κάφκα ως μέρος μιας τριλογίας διηγημάτων με τίτλο ‘Οι γιοι’ όπου επιπλέον περιλάμβανε τα διηγήματα ‘ Η κρίση’ και ‘Ο θερμαστής’.
Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του Κάφκα και αρκετά καλή εισαγωγή στο έργο του λόγω του μικρού μεγέθους, καθώς και του ότι πρόκειται για ένα από τα λίγα ολοκληρωμένα έργο του.


Η υπόθεση (από την πρώτη σειρά του βιβλίου): ‘ Όταν ένα πρωί ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε από ταραγμένο ύπνο, βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σε τεράστιο έντομο’. Πώς θα Εξελιχθεί η ζωή του ήρωα, ποια η σχέση του με την οικογένεια του, τι θα γίνει με την δουλειά του είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα απαντηθούν.
Ο Κάφκα μας βάζει από την πρώτη σειρά μέσα στο κλίμα, ένα κλίμα μυστηρίου, αλλοτρίωσης, φόβου, τρόμου, θλίψης που θα μείνει αναλλοίωτο και ανέπαφο μέχρι την τελευταία σελίδα. Το κλασικό Καφκικό συναίσθημα του φόβου του άγχους και της αδυναμίας αντίδρασης μπροστά σε μία άγνωστη δύναμη που κινεί τα νήματα εδώ απογειώνεται.Η πραγματικότητα με το φανταστικό αποκτούν δυσδιάκριτα όρια ενώ όποιος προσπαθήσει να αναλύσει τους συμβολισμούς θα χαθεί και το διήγημα θα τον καταπιεί. Έτσι θα πρέπει να βρει μόνος του τον δρόμο της επιστροφής.


Η γραφή: Η μεταμόρφωση δεν έχει την κλασική Καφκική γραφή ως προς την ροή και τον τρόπο που συνδέονται οι προτάσεις αλλά και στην αλληλουχία των νοημάτων. Είναι μάλλον πιο απλά γραμμένη για αυτό και πρόκειται για το πιο δημοφιλές έργο του Κάφκα στους μη φανατικούς Καφκικούς δηλαδή στο πλατύ κοινό.


Έτσι το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους, και λόγω του μικρού μεγέθους δεν χρειάζεται να αφιερωθεί πολύς χρόνος. Έτσι θα ήθελα πραγματικά να ακούσω πολλές απόψεις για αυτό το διήγημα τόσο αυτών που αγαπούν τον συγγραφέα όσο και των περιστασιακών αναγνωστών αυτού του διηγήματος.

''21 ιστορίες και το κοράκι'', Έντγκαρ Άλαν Πόε

Η ποίηση του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι βαθιά και στιλπνή σαν όνειρο, μυστηριακή και τέλεια σαν κρύσταλλο. 
ΣΑΡΛ ΜΠΟΝΤΛΕΡ

Ο Πόε είναι ο μόνος συγγραφέας χωρίς ψεγάδι. Ποτέ δεν έκανε λάθος.
ΠΟΛ ΒΑΛΕΡΙ

Αυτό που είναι εκπληκτικό στον Πόε είναι η ρώμη της φαντασίας του, η ακρίβεια της εύγλωττης λεπτομέρειας. Έτσι, επιτυγχάνει ένα αποτέλεσμα παραδόξως αληθοφανές και πειστικό.
ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ 

Οι ιστορίες μυστηρίου του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι η ρίζα από την οποία βλάστησε μια ολόκληρη λογοτεχνία. Πού ήταν το αστυνομικό μυθιστόρημα πριν ο Πόε τού εμφυσήσει την πνοή της ζωής;
ΑΡΘΟΥΡ ΚΟΝΑΝ ΝΤΟΪΛ 

Ο Πόε είναι ένας τυχοδιώκτης, όχι όμως με την κοινότοπη έννοια της λέξης: εξερευνά τις δυνατότητες του πνεύματος, τα μυστήρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, τα απόκρυφα της λευκής σελίδας. Δεν είναι ένας «ζωγράφος της ζωής», αλλά ένας χτίστης, ένας εφευρέτης των μορφών, ένας εξερευνητής των πιο διαφορετικών ειδών.
ΤΣΒΕΤΑΝ ΤΟΝΤΟΡΟΦ 

Ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε (1809-1849) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς λογοτέχνες και κριτικούς. Πριν το έργο του, κάποια λογοτεχνικά είδη όπως η αστυνομική λογοτεχνία ή οι ιστορίες τρόμου δεν ήταν σαφώς οριοθετημένα ενώ ήταν και αρκετά παρεξηγημένα.

Παρεξηγημένος αρκετά ήταν και είναι και ο ίδιος ο Πόε σε ότι αφορά την προσωπική του ζωή, η σχέση του με ναρκωτικά, οι συνεχείς απόπειρες αυτοκτονίας και η διαταραγμένη ψυχική του υγεία κάνουν τα έργα του να μοιάζουν αυτοβιογραφικά. Ωστόσο, καθώς ο Πόε έζησε αρκετά παλιά, πολλές από τις πληροφορίες αυτές έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση καθώς δεν υπάρχουν σαφή αποδεικτικά στοιχεία ενώ υπάρχουν και πολλές αντιφάσεις σε όσους τα ισχυρίζονται. Πάντως είναι αξιοσημείωτο ότι όλα τα διηγήματα αυτής της έκδοσης είναι γραμμένα σε πρώτο ενικό πρόσωπο.

Αλλά και το ίδιο το έργο του Πόε έχει κριθεί πολλές φορές ώς αναξιόπιστο καθώς αυθαιρετεί σε ότι αφορά γεγονότα, ονόματα, γεωγραφικές τοποθεσίες άλλοτε σκόπιμα και άλλοτε όχι, δύσκολο να γνωρίζει κανείς το πότε συμβαίνει το ένα και πότε το άλλο. Κατά την γνώμη μου στην εποχή που ζούσε ο Πόε η πληροφόρηση για τα πάντα ήταν πολύ μικρή και θεωρώ όχι μόνο υπεραρκετές αλλά και άξιες θαυμασμού τις πληροφορίες που δίνει π.χ. για άλλα κράτη. 

Το έργο του Πόε είναι πραγματικά μαγευτικό και σε βάζει στην κυριολεξία μέσα σε έναν δικό του κόσμο άλλοτε μαγευτικό, άλλοτε τρομακτικό, άλλοτε αστείο, άλλοτε περιπετειώδες και άλλοτε μυστηριώδες. Είναι από τους συγγραφείς που χάνεσαι μέσα στο βιβλίο και εγκαταλείπεις την καθημερινότητα σου. Η συγκεκριμένη έκδοση βοηθαέι σε αυτό καθώς είναι σκληρόδετη και σε μεγάλο μέγεθος. Αισθάνομαι ότι έχει γίνει και καλή δουλειά στην μετάφραση χωρίς να μπορώ να το πώ με βεβαιότητα καθώς δεν έχω διαβάσει από το πρωτότυπο Αγγλικό κείμενο. 

Η γραφή του Πόε είναι αρκετά περιγραφική, τουλάχιστον για τα δικά μου γούστα είναι στο όριο μετά από το οποίο δεν διαβάζω ένα βιβλίο. Εξαιρετικά αναλυτικός με πολλά επίθετα και περιγραφή της λεπτομέρειας. Επειδή όμως το συγκεκριμένο βιβλίο είναι μικρά διηγήματα δεν βαρέθηκα καθώς άλλαζε συνέχεια θέμα και ύφος. Αυτό βέβαια εμένα με κουράζει και λίγο. 

Η συλλογή έχει τα αντιπροσωπευτικότερα διηγήματα από κάθε είδος που ασχολήθηκε ο Πόε. Αυτό ήταν και μια έκπληξη για εμένα καθώς νόμιζα ότι έχει γράψει μόνο μυστήριου και φαντασίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Πόε είναι ο πρόγονος της αστυνομικής λογοτεχνίας σε μία εποχή που δεν υπήρχαν ούτε καν ντεντέκτιβ, για αυτό και στα έργα του χρησιμοποιεί έναν ιππότη. 

Οι ενότητες είναι:
Τρόμος 
Φανταστικό 
Μυστήριο 
Περιπέτεια 
Επιστημονική φαντασία 
Σάτιρα 
Το ποίημα «Το κοράκι» κλείνει την ανθολογία.

Σύντομες εισαγωγές και σημειώσεις απαραίτητες τις περισσότερες φορές κατά την γνώμη μου ολοκληρώνουν την έκδοση.